Uczestnik Ninja Warrior Polska
Gatunek reality show ma wiele medialnych odsłon. Podglądanie, wyławianie talentów, randkowanie, zmagania sprawnościowe, paradokumenty… Czym tak naprawdę są reality shows lub – szerzej – reality tv (telewizja rzeczywistości)?
To programy, których zadaniem jest przedstawić „prawdziwe życie” biorących w nich udział ludzi. Ich uczestnicy sprowadzeni są do roli aktorów widowiska, które na ogół jest sprzedawane w realnym czasie transmisji tv. Wyłączają się oni niekiedy ze swych ról społecznych, aby dla pieniędzy czy medialnej popularności współtworzyć program tv, który z pozoru przedstawia ich rzeczywiste życie lub w którym spełniają określone zadania postawione przed nimi przez organizatorów. Każdy program typu reality tv przyjmuje inną formę, jednak zazwyczaj łączą one w sobie takie gatunki jak: dokument, show, serial sensacyjny czy teleturniej.
Ze świata
Badacze kultury popularnej za pierwszy tego typu program uznają powstały w USA projekt „An American Family” („Amerykańska rodzina”). Stworzył go w 1971 r. filmowiec Craig Gilbert. W rezultacie powstało 12-odcinkowe show emitowane w telewizji publicznej w roku 1973. Eksperyment polegał na rejestrowaniu przez grupę filmowców normalnej amerykańskiej rodziny (małżeństwo Pat i Bill Loud z piątką dzieci) przez określony czas (od końca maja 1971 do stycznia 1972 r.). Z kolei u progu lat 80. pojawił się nowy format, tzw. renovate shows, zapoczątkowany przez „This Old House” („Ten stary dom”). Można w nim było śledzić proces renowacji domu.
W 1996 r. zaprezentowano pierwszy program z gatunku makover – brytyjska produkcja „Changing Rooms”, która ukazywała pary odnawiające swoje domy. Do tego gatunku zaliczyć również trzeba wszelkiego rodzaju programy typu sprzątnie i porządkowanie domów („Clean House with Nancy”), sprzedaż domów („Property Brothers”), jak i odnawianie wyglądu zewnętrznego („The Swan”).
Zanim rozpoczęła się era „Big Brothera”, na świecie pojawiały się przeróżne programy, które można by określić jako programy podglądactwa (spy shows). W 1991 r. w Holandii – program „Number 28” – prekursor idei umieszczania grupy nieznanych sobie ludzi w jednej przestrzeni i na określony czas. Po raz pierwszy wykorzystano podkłady muzyczne, stylizację uczestników oraz tzw. spowiedzi uczestników przed kamerą. Podobny pomysł zrealizowała stacja MTV. Stworzyła ona program „The Real World” („Prawdziwy świat”). Był to rodzaj opery mydlanej, w której kilkunastu młodych ludzi pochodzących z różnych krajów porzucało swoje szkoły oraz domy rodzinne, aby utworzyć rodzaj komuny. Program doczekał się wielu odpowiedników na całym świecie.
Pierwszym programem, który określić można jako survivor show, był stworzony w szwedzkiej telewizji w 1997 r. przez Charliego Parsonsa „Expedition Robinson” („Wyprawa Robinson”). Wzbogacił on formułę wcześniejszych spy shows o eliminację uczestników, rywalizację oraz próbę przetrwania na odległej od cywilizacji wyspie.
Pojawiły się również programy, skupione na zdobywaniu pieniędzy poprzez wykonywanie niekiedy bardzo ekstremalnych zadań. Gatunki te okazały się wielkim sukcesem. Powstało wiele podobnych programów, np. „Temptation Island”, „Boot Camp”, „The Mole” („Agent”).
Big Brother
Prekursorem programu „Big Brother” był projekt utworzony w Holandii. Firma Endelmol zbudowała w Almere pod Amsterdamem dom odizolowany od świata zewnętrznego. Holenderski program emitowano przez 100 dni, pracowało nad nim ponad 100 osób. Został on okrzyknięty jednym z najdroższych przedsięwzięć w historii telewizji. Inne kraje zaczęły wykupować licencję. Polska była 22 krajem, w którym zaczęto realizować tenże projekt.
Talent shows
Brytyjski „Pop Idol” (2001 r.), w USA znany jako „American Idol” („Amerykański Idol”), wprowadził do telewizji nowy format, tzw. talent shows. Sukces tego programu był ogromny. Magazyn „Forbes” oszacował, że do końca 3. sezonu „Amerykański Idol” przyniósł dochód ponad 260 mln dolarów! Amerykanie bardzo chętnie wysyłali SMS-y, głosując na swoich faworytów. W ostatnich tygodniach 2. sezonu nadawania programu FOX Broadcasting Company otrzymało ponad 20 mln wiadomości SMS oraz telefonów. Program sprzedawał swą licencję do wielu krajów.
Po „Idolu” nastąpił wielki boom na programy typu talent show; wystarczy wymienić: „Got Talent”, „Next Top Model”, „So You Think You Can Dance”, „Dancing on Ice”, „X-Factor”; „Project Runway”. W gatunku talent show możemy z kolei wyróżnić: music shows, dancing shows oraz hobby show (jeżeli można tak nazwać formaty dotyczące modelingu, projektowania ubrań czy pokazów wszelkich talentów, jak „Got Talent”).
Celebrity shows
Rok 2002 przyniósł pierwszy celebrity show, program pokazujący codzienne życie gwiazd. Było to „The Osbournes” („Rodzina Osbourne’ów”), ukazujące życie legendarnej gwiazdy rocka Ozziego Osbourne’a i jego rodziny. Widowisko to emitowała stacja MTV, która wprowadziła również inne celebrity shows, takie jak: „Nick & Jessica”, „The Ashlee Simpson Show”, „Run’s House”, „Hogan Knows Best”, „Keeping up with the Kardashians”. W polskich realiach mogliśmy śledzić życie Michała Wiśniewskiego w programie „Jestem jaki jestem”.
Dating shows
Również w 2002 r. powstał szereg produkcji typu dating shows, w których uczestnicy wybierali/szukali swojej drugiej połówki. Warto wymienić programy : „Blind Date” („Randka w ciemno”), „The Bachelor” („Kawaler do wzięcia”), „Boy Meets Boy” („Chłopak spotyka chłopaka”) itd.
W Polsce
Rynek polski jest więc swego rodzaju odbiciem pomysłów na telewizyjne reality show wymyślonych za oceanem (USA), w kraju Wyspiarzy (Wielka Brytania), w Holandii czy Skandynawii. Wydaje się, że na najbardziej podatny grunt trafiły w naszym kraju music i dancing shows. Te pierwsze – w różnych wariantach, w zależności od nadawcy. Drugie – głównie w postaci formatu „Dancing with the Stars”. Wydaje się, że do czułych serc i oczu Polaków dobrze trafiają też te programy reality, w których ludzie mniej lub bardziej chętnie dobierają się w pary, a także – zwłaszcza w ostatnich latach – telewizyjna rywalizacja dotycząca umiejętności gotowania, serwowania jedzenia, pracy w kuchni itp.
Opr. DH, AK, więcej w numerze 11/2019
